5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu'nun 'Doğumla kazanılan vatandaşlık' başlıklı 6. Maddesinde ''Doğumla kazanılan Türk vatandaşlığı, soy bağı veya doğum yeri esasına göre kendiliğinden kazanılır. Doğumla kazanılan vatandaşlık doğum anından itibaren hüküm ifade eder.'', ''Soybağı'' başlıklı 7. maddesinde; "(1) Türkiye içinde veya dışında Türk vatandaşı ana veya babadan evlilik birliği içinde doğan çocuk Türk vatandaşıdır. (2) Türk vatandaşı ana ve yabancı babadan evlilik birliği dışında doğan çocuk Türk vatandaşıdır. (3) Türk vatandaşı baba ve yabancı anadan evlilik birliği dışında doğan çocuk ise soy bağı kurulmasını sağlayan usul ve esasların yerine getirilmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanır.'' hükmüne yer verilmiştir.
Kanununun 6. maddesinde, doğumla kazanılan Türk vatandaşlığının soybağı veya doğum yeri esasına göre kendiliğinden kazanıldığı, doğumla kazanılan vatandaşlığın doğum anından itibaren hüküm ifade edeceği; 7. maddesinde, Türkiye içinde veya dışında Türk vatandaşı ana veya babadan evlilik birliği içinde doğan çocuğun Türk vatandaşı olduğu Türk vatandaşı ana ve yabancı babadan evlilik birliği dışında doğan çocuğun Türk vatandaşı olduğu, Türk vatandaşı baba ve yabancı anadan evlilik birliği dışında doğan çocuğun ise soybağı kurulmasını sağlayan usul ve esasların yerine getirilmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanacağı kurala bağlanmıştır.
Bu kurallar gereğince evlilik birliği içinde Türk anadan doğanlar bu konuda herhangi bir başvuruya gerek bulunmaksızın doğumla Türk vatandaşlığını kazanmaktadırlar. Kuralın uygulanmasına ilişkin zaman sınırlaması da bulunmadığından yasa yürürlüğe girmeden önce doğmuş olan Türk ananın çocukları da doğduğu andan itibaren Türk vatandaşlığını kazanmış kabul edilecektir.
Uyuşmazlıkta, davacının babasının, Bakanlar Kurulu'nun kararı ile 1968'de Türk Vatandaşlığından çıkarıldığı, bilahare 2018 tarihinde yeniden Türk Vatandaşlığına alındığı görülmektedir. Bu durumda, davacının dünyaya geldiği 23/07/1977 tarihinde babasının hukuken Türk vatandaşı olmadığı görülmekte ise de, soybağı ile vatandaşlığın kazanılmasına ilişkin hükümler incelendiğinde kanunun amaç olarak Türk vatandaşı anne-babadan doğmak hususunu düzenlediği, dolayısıyla davacının babasının Türk soylu ve Türk Vatandaşı olduğu anlaşıldığından, davacının soybağı yoluyla Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığını kazanmak istemiyle yapmış olduğu başvurusunun reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık, davanın reddi yolunda verilen idare mahkemesi kararında ise hukuki isabet bulunmadığı sonucuna varılmıştır. (Ankara Bölge İdare Mahkemesi 10. İdari Dava Dairesi 2022/2948E. 2022/3235K.)
5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu'nun "Vatandaşlık işlemlerinde müracaat makamı ve usul" başlıklı 37. maddesinde; " Türk vatandaşlığının kazanılması ve kaybına ilişkin başvurular yurt içinde ikamet edilen yer valiliğine, yurt dışında ise dış temsilciliklere bizzat veya bu hakkın kullanılmasına ilişkin vekâletname ile yapılır." hükmüne yer verilmiştir. Dolayısıyla vatandaşlık talebinin bizzat veya bu hakkın kullanılmasına ilişkin tayin edilen vekil aracılığıyla ikamet edilen yer valiliği yahut yurt dışında dış temsilcilikler nezdinde yapması gerekirken, mevzuatın belirlemiş olduğu usule aykırı yapılan başvurular reddedilmektedir.
Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin başvuruların yurt içinde ikamet edilen yer valiliğine, yurt dışında ise dış temsilciliklere yapılacağı, somut olayda ise davacının, babasının Türk vatandaşı olduğunu belirterek soybağına bağlı olarak Türk vatandaşlığına alınma talebinde bulunduğu, ancak bu başvurusunu doğrudan Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğüne yaptığı, Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen davacının 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu'nun 37. maddesi uyarınca vatandaşlık talebini bizzat veya bu hakkın kullanılmasına ilişkin tayin edeceği vekil aracılığıyla ikamet ettiği yer valiliği yahut yurt dışında dış temsilcilikler nezdinde yapması gerekirken, mevzuatın belirlemiş olduğu usule aykırı olarak doğrudan Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğüne yapmış olduğu başvuru sonucunda tesis edilen dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar veren ilk derece mahkemesi kararı hukuka uygun bulunmuştur. (Ankara Bölge İdare Mahkemesi 10. İdari Dava Dairesi 2024/5158E. 2024/5538K.)
06.04.2010 tarih ve 27544 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik'in "Vatandaşlık ihtilafları" başlıklı 63. Maddesinde "...(2) Ana veya babadan dolayı Türk vatandaşı olduğu iddiasında bulunan kişi iddiasını kanıtlayacak her türlü bilgi ve belge ibraz edebilir. Kişi tıbbi raporlara dayanılarak mahkemece verilmiş olan tespit kararı da ibraz edebilir. Herhangi bir belge ibraz edilememesi veya ibraz edilen belgelerle iddia edilen ana ya da baba arasında bağ kurulamaması durumunda talep reddedilir." düzenlemeleri yer almaktadır.
Uyuşmazlıkta; davacı tarafından analığın tespiti ve nüfus kaydının düzeltilmesine yönelik Yalova 2. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde açılan davada; Mahkemenin kesinleşen 23/02/2021 tarih ve E:2020/.., K:2021/..sayılı kararı ile davanın kabulüne karar verildiği ve davalı idare tarafından kesinleşmiş mahkeme kararıyla tespit edilen analığın aksini ispat edecek herhangi bir tespitte de bulunulmadığı gözetildiğinde, bu hali ile davalı idare tarafından talebin reddine gerekçe olabilecek herhangi bir belge ibraz edilemediği veya ibraz edilen belgelerle iddia edilen ana ya da baba arasında bağ kurulamaması durumundan bahsedilemeyeceğinden, ibraz edilen analığın tespitine ilişkin kesinleşmiş mahkeme kararı esas almak suretiyle davacının Türk vatandaşlığı kazanma başvurusunun sonuçlandırılması gerekirken, DNA'ya dayalı tıbbi rapor ibraz edilmesi gerektiğinden bahisle tesis edilen davacının soybağı yoluyla Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığını kazanmak istemiyle yapmış olduğu başvurusunun reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık, davanın reddi yolunda verilen idare mahkemesi kararında ise hukuki isabet bulunmadığı sonucuna varılmıştır. (Ankara Bölge İdare Mahkemesi 10. İdari Dava Dairesi 2022/6156E. 2022/5591K.)
